Umowa o dożywocie jest rodzajem umowy cywilnoprawnej uregulowanej w art. 908-916 Kodeksu cywilnego. W umowie dożywocia właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę. Nabywca w zamian za to zobowiązuje się zapewnić zbywcy lub bliskiej mu osobie dożywotnie utrzymanie. Widoczna jest tu zatem funkcja alimentacyjna i losowy charakter tej umowy.
Zbywcą może być tylko osoba fizyczna, ponieważ tylko do niej odnoszą się postanowienia o dożywotnim utrzymaniu i stosunku bliskości. Jeśli chodzi o nabywcę nieruchomości, to może być nim każdy. Zbyć można każdą nieruchomość. Zgodnie z art. 158 Kodeksu cywilnego zawarcie umowy dożywocia wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Brak zachowania formy aktu notarialnego skutkować będzie nieważnością czynności prawnej.
Umowa dożywocia ujawniona jest we wpisie w księdze wieczystej w dziale III obciążając tym nieruchomość. Do obciążenia stosuje się przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych.
Na czym polega obowiązek dożywotniego utrzymania?
Obowiązki dożywotniego utrzymania na ogół określają strony podczas podpisania umowy dożywocia. Jeżeli nie to z pomocą przychodzi przepis art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że w takim wypadku nabywca powinien przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Umowa o dożywocie może przewidywać również ustanowienie użytkowania na rzecz dożywotnika, służebność osobistą lub rentę.
Kiedy umowa dożywocia staje się bezskuteczna?
W sytuacji kiedy dożywotnik staje się niewypłacalny. W takim przypadku osoba może żąda uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną w stosunku co do niej. Pamiętajmy jednak, iż uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną nie można żądać po upływie pięciu lat od daty tej umowy.
Czy prawo dożywocia przechodzi na spadkobierców?
Prawo dożywocia jest niezbywalne zgodnie z art. 912 Kodeksu cywilnego. Nie podlega też dziedziczeniu, ponieważ jest ściśle związane z osobą uprawnionego. Należy podkreśli, iż umowa dożywocia wygasa zawsze na skutek śmierci dożywotnika (art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego). W takim przypadku obowiązki wynikające z umowy dożywocia przejmą jego spadkobiercy.
Czy prawo dożywocia zwalnia z zachowku?
Odpowiedź brzmi tak! Umowa dożywocia ratuje przed zachowkiem, bo należy do tzw. umów wzajemnych. Umowa wzajemna, to taka, w której każda ze stron jest zobowiązana świadczyć coś na rzecz tej drugiej, inaczej niż w przypadku darowizny.
Zakończenie i rozwiązanie umowy dożywocia – czy jest możliwe?
Dożywocie jest prawem majątkowym osobistym, co oznacza, że jest niezbywalne i nie podlega dziedziczeniu. W wyjątkowych sytuacjach umowa dożywocia może zostać rozwiązana przez sąd. Aby to nastąpiło muszą być spełnione następujące przesłanki art. 913 § 2 Kodeksu cywilnego:
- wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron dalszego pozostawania ze sobą w bezpośredniej styczności;
- z żądaniem rozwiązania umowy o dożywocie musi wystąpić osoba zobowiązana z tytułu dożywocia lub dożywotnik będący zbywcą nieruchomości.
Jeśli sąd uwzględni żądanie rozwiązania umowy o dożywocie, to prawo dożywocia wygasa i prawo własności nieruchomości przechodzi z powrotem na dożywotnika.
Podstawa prawna:
art. 908-916; art. 991-993 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 1610; ost. zm. Dz.U. z 2023 r., poz. 1933)
Zespół EVER NIERUCHOMOŚCI jest do Państwa dyspozycji – zapraszamy do biura!